گاهی اوقات روزگار مانند تحمل همین هوای گرم تابستان امسال آن‌قدر سخت و طاقت‌فرسا می‌شود که نمی‌توانیم از آن لذت ببریم مثل یک خورشت بدون گوشت، هرچقدر هم که خوشمزه باشد بازهم نبودن گوشت شاید شما را اذیت کند، اتفاقاً مازندرانی‌ها غذای معروفی دارند بنام کِرک بَپِرِست، خورشتی که بادمجان و گوجه دارد، اما مرغ ندارد، غذایی که خوشمزه است، اما چون مرغ ندارد و اصطلاحا مرغ از غذا پریده‌است نمی‌شود آن را جلوی مهمان گذاشت، غذایی که مدت‌ها است به دلیل قیمت بالای مرغ، مشتری‌های زیادی نه فقط در شمال بلکه در همه جای ایران پیدا کرده است. 

خبری در شهر پیچیده است، حقیقت دارد؟

از خیابان انقلاب ساری به بازار همیشه شلوغ نرگسیه که بروید به میدانی می‌رسید که وسطش فواره‌ها مشغول رقص در حوض آبی کوچک هستند، اینجا هم بازار مرغ فروشان است هم راسته طلافروشان، نمی‌دانم جمع این دو چگونه در یک راسته می‌گنجد، اما شاید کسی که ۵۰ سال قبل این بازار را طراحی کرده است می‌دانست روزی قرار است قیمت مرغ به قیمت طلا تنه بزند.

مرغ‌ها اینجا هر چند کم، اما مثل دندان‌ها یک انسان بالغ کنار هم‌ردیف شده‌اند در یخچال‌های ایستاده شیشه‌ای، تا آن‌ها را از گزند گرمای طاقت‌فرسای تابستان در امان نگه دارند، اما قرار نیست زمان زیادی را در خنکای یخچال سر کنند، مشتری جدید که بیاید می‌روند سمت دستگاه خرد کن و ۶ یا ۸ تکه می‌شوند.


گشتی در بازار می‌زنم بازار مرغ هم همانند طلا رونقی ندارد، این را از فریاد‌های مرغ فروشان می‌شود فهمید که قیمت می‌دهند و مردم را تشویق می‌کنند به خرید "حالا که برنج نوبرانه رسیده است مرغی هم بخرید و ببرید و ... " و من نه آمده ام مرغی بخرم نه خیلی به این تبلیغات محیطی ایمان دارم، آمده ام رد یک خبر را بزنم، می‌گفتند مرغداری‌ها به دلیل گرما تابستان و قطع برق دارند تلفات می‌دهند و احتمالا مرغ‌ها کمیاب و سپس گران‌تر شوند.

تابستان بلای جان مرغدار

هوای گرم تابستان را وقتی به آب و هوای شرجی مازندران اضافه کنید واویلایی می‌شود برای خودش، البته اگر خوش شانس باشید و برق باشد و تابستان را در هوای مطبوع خانه زیر باد خنک کولر بنشینید شاید نتوانید احوالات آن مرغ را که در یک مرغداری بدون تهویه قرار است یکی دو ماهی سر کند را درک کنید، مرغی که باید بخورد و بخورد و بخورد و چاق‌وچله شود تا به کشتارگاه برود و نصیب سفره مردم شود، اما تابستان شمال و رطوبت و بی برقی امسال هم نفس مرغدار را دارد می‌گیرد هم نفس مرغ‌ها را.

عمادی یکی از مرغداران ساروی است موضوع را با او در میان می‌گذارم عقده دلش باز می‌شود می‌گوید در تابستان هوا آن‌قدر گرم می‌شود که تهویه مرغداری‌ها جواب نمی‌دهد می‌گویم نمی‌توانید با خرید وسایل تهویه پیشرفته این مشکل را حل کنید می‌خندد از آن خنده‌هایی که صدای غمش را بیشتر حس می‌کنم می‌گوید اولا برق کجاست، دوما پولم کجاست که بتوانم این تجهیزات را تهیه کنم.


پای درد دلش که بنشینی خیلی چیز‌ها برای گفتن دارد از کمبود نهاده دامی گله می‌کند، از افزایش قیمت که مجبورش می‌کند در هر دوره جوجه ریزی از دوستان و آشنایان پول دستی بگیرد تا دستش خالی نباشد، از سامانه بازارگاه که می‌گوید بود و نبودش برایمان فرقی ندارد، نام نویسی کردیم، باید نوبتمان بشود بازدید بیایند و جوجه ریزی کنیم و ده‌ها کار دیگر تا کمی به ما نهاده با قیمت پایین بدهند به اندازه جیره چند روز جوجه ها.‌

او می‌گوید: با همه این مشکلات سعی می‌کنیم طیور را به بازار برسانیم، اما برق را نمی‌دانیم چه کنیم در روز یکی دو ساعت برقمان بدون اطلاع قطع می‌شود و چون مرغ‌ها سطح تحمل پایینی دارند نسبت به گرما زود واکنش نشان می‌دهند و بدشانس که باشند از گرما تلف می‌شوند.

ما را به جای مرغ کشتار می‌کنند

مرغدار که باشی می‌دانی یکی از مهمترین نیاز‌های مرغداری‌ها تامین آسایش جوجه‌ها به لحاظ دمایی و رطوبت است، فرقی نمی‌کند نژاد مرغ چه باشد اصلاح نژاد شده یا محلی و بومی، گرما که بالا برود رشد و تولید و سلامت مرغ به خطر می‌افتد و مرغ‌ها تلف می‌شوند به همین راحتی و سادگی.

کاظمی مرغدار قائمشهری است می‌گوید: شرایط اقتصادی خوشایند مرغداران نیست و مجبور هستیم در گرما و بی برقی هم که شده مرغ را تولید و راهی بازار کنیم.

مرغداری آقای کاظمی یک سوله با بام شیب‌دار قرمزرنگ است که هرچقدر به آن نزدیک‌تر می‌شویم بوی فضولات طیور بیشتر حس می‌شود می‌گوید تابستان است و احتمالا برق هم قطع شده و گرما این بو را تشدید کرده است.‌

او می‌گوید: مرغ‌ها به طور متوسط در شرایط عادی ۴۵ روزه به بازار مصرف می‌رسند، اما وقتی هوا گرم و نهاده کم باشد مرغ‌ها کمتر غذا می‌خورند و شاید ۵۰ روزی باید مهمان مرغدار باشند، ۵ روز بیشتر و این عدد شاید کم باشد، اما همین تاخیر ۵ روزه یعنی مرغ‌ها دیرتر وارد بازار می‌شوند، یعنی عرضه کم می‌شود و قیمت مرغ هم بالا می‌رود به همین راحتی.

کاظمی می‌گوید: برخی مرغداران مانند ما به دلیل مشکلات مالی، کمبود نهاده‌ها و ترس از تلفات ناشی از گرما، نمی‌توانند هزینه‌های این ۵ روز اضافی را تامین کنند و مجبورند مرغ‌ها را با وزن کم به بازار عرضه کنند آن‌ها برای بالغ شدن مرغ‌ها صبر نمی‌کنند، چونکه مسوولان حمایت نمی‌کند، نهاده کم و گران است، برق را هم که قطع می‌کنند، انگار قرار است به جای مرغ ما را کشتار کنند.


حبیبی تولید کننده مرغ گوشتی است او هم از تاثیر قطع برق اخیر بر تلفات می‌گوید و اینکه کاهش وزن گیری ناشی از تنش گرمایی عرضه مرغ را تحت تاثیر قرار داده است شاید چیزی حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد کمتر از دوره‌های بهار و زمستان‌.

او می‌گوید: درست است که توصیه کرده اند ژنراتور‌های قوی خریداری کنیم، اما زورمان نمی‌رسد درست مثل اینکه زور وزارت جهاد به وزارت نیرو نمی‌رسد.

حبیبی که همانند برخی مرغداران همه ساله با چالش گرما در فصل تابستان روبرو می‌شود می‌گوید افزایش دما به همراه قطع برق سبب شد است جوجه ریزی در استان‌های مرکزی و جنوبی و حتی در شمال کشور کاهش داشته باشد و چشم امید مرغداران اکنون به استان‌های سردسیر است.

او می‌گوید: نابسامانی تابستانه بازار مرغ دلیل دیگری هم دارد، قطع برق در کشتارگاه‌ها که سبب می‌شود عرضه مرغ گاهی با تاخیر انجام شود و کمبود عرضه هم سبب افزایش قیمت مرغ می‌شود، به همین سادگی.

بازارگاه یا بازارکاه

گرما و بی برقی، پایان ماجرای مرغداران نیست علت آشفتگی بازار مرغ را باید در جایی دیگری هم جستجو کرد، عاملی که ۶۰ تا ۷۰ درصد قیمت مرغ را تعیین می‌کند، کمبود تامین نهاده‌های دولتی و بالا رفتن قیمت آن در بازار آزاد که سبب افزایش هزینه‌های تولید و در نهایت افزایش قیمت مرغ می‌شود، فرمول ساده‌ای که دولت از شهریور ۱۳۹۸ تلاش کرد با راه اندازی یک سامانه آن را به تعادل برساند، سامانه‌ای به اسم بازارگاه.

بازارگاه سامانه‌ای است برای توزیع خوراک دام و طیور، سامانه‌ای که طراحی شد تا نهاده‌های دامی به صورت قانونی، بدون واسطه با قیمت و زمان مناسب به دست مصرف‌کننده برسد و اگرچه هدف از ایجاد بازارگاه کاهش نقش دلالان و جلوگیری از فساد در توزیع نهاده‌های دامی بود، اما پرورش دهندگان می‌گویند نهاده‌ها در زمان و با قیمت مناسب به دست آن‌ها نمی‌رسد.

محسنی کارشناس اقتصاد کشاورزی است می‌گوید حدود ۷۰ درصد قیمت تمام شده مرغ وابسته به قیمت کنجاله سویا، جو و ذرت است و هر نوسانی که در بازار این نهاده‌ها ایجاد شود با شدت بیشتری روی قیمت مرغ و گوشت تاثیر می‌گذارد.‌

او می‌گوید: قیمت نهاده‌های دامی در برخی محصولات مانند کنجاله ۲ تا ۳ برابر و در سویا ۵ برابر افزایش یافته است و با توجه به اینکه تامین همه نهاده‌های مورد نیاز پرورش دهندگان از طریق مبادی دولتی امکان پذیر نیست مرغدار مجبور است آن را از بازار سیاه بخرد و نتیجه آن می‌شود افزایش بی سابقه قیمت مرغ.


او دلیل اتفاقات یک سال اخیر و افزایش بی سابقه مرغ را نبود نظارت دقیق بر نحوه توزیع خوراک طیور می‌داند و می‌گوید: اگر بازار مرغ آشفته است رد آن را در آشفتگی نهاده‌های دامی باید پیدا کرد چرا که واحد‌های جوجه ریزی به دلیل کمبود در خوراک رغبتی به جوجه ریزی ندارند و تداوم این امر یعنی کاهش عرضه و افزایش بیشتر قیمت مرغ، به همین سادگی.

دو خبر خوش در میان انبوه خبر‌های بد

داستان زندگی طیور هرچقدر هم که پیچیده باشد باز هم قابل‌حل است البته اگر در این بازی مافیا، شهروندان متحد شوند و اجازه نفس‌کشیدن به مافیای قدرتمند دام را ندهند تلفن همراهم را برمی‌دارم با حسن‌زاده مدیرعامل اتحادیه مرغداران مازندران تماس می‌گیرم تایید می‌کند که مرغداران در گرمای تابستان با مشکل تلفات و از بین رفتن طیور مواجه هستند هر چند از نظر او این میزان زیاد نیست.‌

او می‌گوید: تقاضای بازار برای مرغ با وزن بالا یا اصطلاحا چاق‌تر سبب شده مرغداران تا هشتاد درصد ریسک گرما و تلفات طیور را پذیرا باشند و به دلیل هزینه بالای نگهداری طیور سعی می‌کند مرغ را با وزنی کشتار کند که هزینه‌های اضافی مثل قبض آب و برق و واکسیناسیون را جبران کنند.

حسن زاده درخصوص عرضه مرغ با وزن پایین‌تر در بازار، گفت: برخی مرغداران در تابستان سعی می‌کنند طیور را با وزن پایین به بازار عرضه کنند که اگر گله درگیر استرس گرمایی شد تلفات در همان وزن سبک اتفاق بیفتد و خسارت‌ها سنگین نباشد، اما این موارد محدود است.


گریزی به وضعیت نهاده‌های دامی می‌زنم و از او درباره خبری که نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس در جریان بازدید از بندر امیرآباد مازندران رسانه‌ای کرده بود می‌پرسم.

محمدجواد عسکری ۳۰ تیرماه گفته بود: ۳۳۰ هزار تن انواع نهاده‌های دامی در بندر امیرآباد دپو شده است که ۹۷ هزار تن آن بر اساس گزارش مسئولان متعلق به شرکت پشتیبانی امور دام است.

بیشتر بخوانید 

دپوی ده‌ها هزار تن نهاده دامی در بندر امیرآباد

حسن زاده رئیس اتحادیه مرغداران استان می‌گوید او هم خبر را شنیده و می‌داند به دلیل مشکل تخصیص ارز این نهاده‌ها در بندر دپو شده است، اما مرغداران نگران توزیع نهاده دامی در مازندران نباشند این نهاده‌ها برای پشتیبانی است و وارد بازار می‌شود.

از او درباره آینده نزدیک بازار مرغ می‌پرسم می‌گوید: هیات وزیران اواسط خرداد ماه مصوب کرده بود وزارت جهاد کشاورزی ۱۲۰ هزار تن مرغ را از بازار‌های خارجی خریداری و وارد کشور کند، بخشی از این مرغ‌ها وارد شده اند و با ورود و عرضه بیشتر مرغ ها، کاهش عرضه مرغ جبران شود و در فصل گرم تابستان قیمت به ثبات برسد.